MİLLETVEKİLİ SEÇİMİ KANUNU (1)
Kanun Numarası : 2839
Kabul Tarihi : 10/6/1983
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 13/6/1983 Sayı: 18076
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt: 22 Sayfa: 380
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Amaç ve kapsam:
Madde 1 - Bu Kanun, milletvekili seçimi sistem ve usulünü,seçim çevreleriy-
le milletvekili sayısını, seçim dönemi ve zamanını, ara seçimi,seçimin yenilen-
mesi, seçilebilme ve aday olma esasları ile milletvekili seçimine ilişkin ilke-
leri ve uygulamaları düzenler.
Seçim sistemi ve usulü:
Madde 2 - Milletvekili seçimi tek derecelidir. Seçim nispi temsil sistemine
göre, genel, eşit ve gizli oyla, bütün yurtta aynı günde yargı yönetim ve dene-
timi altında yapılır.
Seçmen, oyunu tam bir serbestlikle kendisi kullanır.
Oyların sayımı, dökümü ve tutanaklara bağlanması, açık olarak yapılır.
Milletvekili sayısı ve dağılımı (2)
Madde 3 - (Değişik: 27/10/1995-4125/8 md.)
Milletvekili sayısı 550'dir. (Son iki cümle İptal: Ana.Mah'nin; 18/11/1995
tarih ve E.1995/54, K.1995/59 sayılı Kararı ile).
Seçim çevreleri ve çıkaracağı milletvekili sayısı:
Madde 4- (Değişik: 27/10/1995 - 4125/9 md.)
İllerin çıkaracağı milletvekili sayısının tespitinde toplam milletvekili
sayısından (...) her il'e önce bir milletvekili verilir.(3)
(Değişik: 23/11/1995 - 4138/1 md.) Son genel nüfus sayımı ile belli olan
Türkiye nüfusu, birinci fıkradaki illere verilen milletvekili sayısı çıkarıl-
dıktan sonra kalan milletvekili sayısına bölünmek suretiyle bir sayı elde edi-
lir. İl nüfusunun bu sayıya bölünmesi ile her ilin ayrıca çıkaracağı milletve-
kili sayısı tespit olunur.
(...) nüfusu milletvekili çıkarmaya yetmeyen illerin nüfusları ile artık
nüfus bırakan illerin artık nüfusları büyüklüklerine göre sıraya konulur ve
ilk hesapta iller arasında bölüştürülmemiş bulunan milletvekillikleri bu sıraya
göre dağıtılır.(3)
Son kalan milletvekilliğinin verilmesinde, iki veya daha fazla ilin eşit
nüfus veya nüfus artığı göstermesi halinde, bunlar arasında ad çekilir.
---------------------
(1) Bu Kanunun 12,14,26,28,34,35,63 ve 93 üncü maddelerinin XIX uncu Dönem Mil-
letvekili Genel Seçimindeki uygulaması için, Kanunlar Külliyatının 7247 say-
fasında yayımlanan 24/8/1991 tarih ve 3757 sayılı Kanuna bakınız.(R.G.
26/8/1991 - 20972)
(2) Bu madde başlığı, 27/10/1995 tarih ve 4125 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiy-
le değiştirilmiş olup, metne işlenmiştir.
(3) Birinci fıkrada yeralan, "100 milletvekili çıkarıldıktan sonra kalan mil-
letvekili sayısından" ve üçüncü fıkrada yeralan "bu suretle hesaplanan
milletvekillerinin sayısı 450'yi bulmadığı takdirde" sözcükleri Anayasa
Mahkemesinin 18/11/1995 tarih ve E.1995/54,K.1995/59 sayılı kararı ile iptal
edilmiştir. (R.G.: 21/11/1995-22470 Mük.)
Yapılan tespit sonunda, çıkaracağı milletvekili sayısı 18'e kadar olan
iller, bir seçim çevresi sayılır. Çıkaracağı milletvekili sayısı 19'dan
35'e kadar olan iller iki, 36 ve daha fazla olan iller üç seçim çevresine
bölünür. Bu seçim çevreleri, numara sırasına göre adlandırılır.
Bu illerin seçim çevreleri belirlenirken:
a) Seçim çevreleri, mümkün olduğu ölçüde eşit veya birbirine yakın sayı-
da milletvekili çıkaracak şekilde oluşturulur.
b) Mümkün olduğu ölçüde ilçelerin mülki bütünlüğü dikkate alınır.
c) Aynı seçim çevresinde yer alacak ilçelerin nüfus ve coğrafi yakınlık-
ları ile ulaşım imkanları gözönünde bulundurulur.
Bu illerin milletvekili sayısının seçim çevrelerine dağıtımında; seçim
çevrelerinin çıkaracakları milletvekili sayısı, nüfusları bakımından illerin
milletvekili sayısını tespit etmeye ilişkin esaslara göre belirlenir.
Seçim çevreleri ve çıkaracakları milletvekili sayısının ilanı:
Madde 5 - Seçim çevreleri ve her seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili
sayısı, Yüksek Seçim Kurulu tarafından,genel nüfus sayımı sonuçlarının açıklan-
masından itibaren en geç altı ay içinde, 4 üncü madde uyarınca tespit edilerek
Resmi Gazete, radyo ve televizyonla ilan edilir.
Seçim dönemi, seçimin başlangıcı ve seçim günü:
Madde 6 - Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçimleri beş yılda bir yapılır.
Her seçim döneminin son toplantı yılının 3 Temmuz günü seçimin başlangıç
tarihidir ve Ekim ayının ikinci Pazar günü oy verilir.
Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkan görülmezse, Türkiye Büyük
Millet Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
Geri bırakma sebebi ortadan kalkmamışsa, erteleme kararındaki usule göre bu
işlem tekrarlanabilir.
Ara seçimi:
Madde 7 - Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliklerinde boşalma olması halin-
de, ara seçime gidilir.
Ara seçimleri, her seçim döneminde bir defa yapılır ve genel seçimden otuz
ay geçmedikçe ara seçime gidilemez. Ancak, boşalan üyeliklerin sayısı, üye tam-
sayısının yüzde beşini bulduğu hallerde, ara seçimlerinin üç ay içinde yapılma-
sına Türkiye Büyük Millet Meclisince karar verilir.
Genel seçimlere bir yıl kala ara seçimi yapılamaz.
Seçimin yenilenmesi:
Madde 8 - Seçim dönemi bitmeden önce, seçimin yenilenmesine Türkiye Büyük
Millet Meclisi veya Cumhurbaşkanınca karar verilmesi halinde, durum Bakanlar
Kurulu tarafından kırksekiz saat içinde ilan olunur.
(Değişik: 10/9/1987 - 3403/4 md.) Yenileme kararı Türkiye Büyük Millet Mec-
lisi tarafından verilmişse Meclis, seçimin yapılacağı tarihi de belirler.
Yenileme kararının Cumhurbaşkanınca verilmesi halinde,bu kararın verildiği gün-
den sonra gelen doksanıncı günü takip eden ilk Pazar günü oy verilir.
Sürelerin tespiti:
Madde 9 - Seçimlerin yenilenmesine veya ara seçimi yapılmasına karar veril-
diği hallerde, Yüksek Seçim Kurulu, bu Kanun ile 298 sayılı Seçimlerin Temel
Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun ve 2820 sayılı Siyasi Partiler
Kanununun seçimlere ilişkin olarak tespit ettiği süreleri kısaltarak uygulaya-
bilir.
Seçilme yeterliği:
Madde 10 - Otuz yaşını dolduran her Türk vatandaşı milletvekili seçilebi-
lir.
Milletvekili seçilemeyecek olanlar:
Madde 11 - Aşağıda yazılı olanlar milletvekili seçilemezler:
a) İlkokul mezunu olmayanlar,
b) Kısıtlılar,
c) Yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar,
d) Kamu hizmetinden yasaklılar,
e) Taksirli suçlar hariç, toplam bir yıl veya daha fazla hapis veya süresi
ne olursa olsun ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar,
f) Affa uğramış olsalar bile;
1. Zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik,
inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve
istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihale ve alım sa-
tımlara fesat karıştırma veya Devlet sırlarını açığa vurma suçlarından biriyle
mahküm olanlar,
2. Türk Ceza Kanununun İkinci Kitabının, birinci babında yazılı suçlardan
veya bu suçların işlenmesini aleni olarak tahrik etme suçundan mahküm olanlar,
3. Türk Ceza Kanununun 312 nci maddesinin ikinci fıkrasında yazılı halkı
sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge farklılığı gözeterek kin ve düşmanlığa,
açıkça tahrik etme suçlarından mahküm olanlar,
4. Türk Ceza Kanununun 536 ncı maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra-
larında yazılı eylemlerle aynı Kanunun 537 nci maddesinin birinci, ikinci,
üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralarında yazılı eylemleri siyasi ve ideolojik
amaçlarla işlemekten mahküm olanlar.
İKİNCİ BÖLÜM
Seçim Öncesi İşleri
Adaylık:
Madde 12 - Bir siyasi partiye mensup olsun veya olmasın seçilme yeterliğine
sahip her Türk vatandaşı bu Kanun hükümlerine göre milletvekilliğine adaylığını
koyabilir.
(Değişik: 28/3/1986 - 3270/28 md.) 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve
Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 14 üncü maddesinin 11 inci fıkrası gereğince
Yüksek Seçim Kurulunun tespit ve ilan ettiği seçime katılabilecek siyasi parti-
ler, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu hükümlerine göre, bütün seçim çevrele-
rinde aday gösterebilirler. (Son cümle mülga: 27/10/1995-4125/21 md.)
İller toplamının en az yarısında tam aday göstermeyen siyasi partilerin
durumu:
Madde 13 - (Değişik birinci fıkra: 24/8/1991 - 3757/2 md.) Herhangi bir se-
beple iller toplamının en az yarısında 12 nci maddede öngörülen sayı kadar aday
göstermemiş olan veya bu illerin seçim çevrelerinin herhangi birinde 12 nci
maddede öngörülen sayıdan eksik aday göstermiş bulunan siyasi partilerin genel
merkezlerindeki yetkili organlarına Yüksek Seçim Kurulu tarafından, eksiklerin
derhal tamamlanması lüzumu bildirilir.
İlgili parti teşkilatı bu tebliğden itibaren iki gün içinde eksik kalan
adaylıkları doldurur. Aksi takdirde o siyasi parti bütün seçim çevrelerinde se-
çime katılma hakkını kaybeder.
İller toplamının yarısından fazlasında aday gösteren partilerin durumu:
Madde 14 - (Değişik birinci fıkra: 24/8/1991 - 3757/3 md.) Siyasi partiler
tarafından iller toplamının yarısından fazlasında 12 nci maddede öngörülen sayı
kadar aday gösterilmiş olmakla beraber yarıyı geçen seçim çevrelerinin bir veya
bir kaçında eksik aday gösterilmesi halinde, Yüksek Seçim Kurulunca o partinin
genel merkezindeki yetkili organlarına aday listelerinin tamamlanması lüzumu
bildirilir.
İlgili parti teşkilatı bu tebliğden itibaren iki gün içinde o çevrelerin
listelerindeki eksikleri tamamlar. Aksi takdirde, yukarıdaki madde hükmü saklı
kalmak şartıyla, adayları eksik kalan seçim çevresinde o siyası parti, seçime
katılma hakkını kaybeder.
İtiraz üzerine meydana gelen eksikler:
Madde 15 - Siyasi partilerin aday listelerinde, yapılan itirazlar üzerine
eksiklik husule geldiği takdirde, Yüksek Seçim Kurulunun tebliğinden itibaren
iki gün içinde bu eksikler tamamlanır. Aksi takdirde yukarıdaki maddeler hüküm-
leri, bu hallerde de uygulanır.
Siyasi partilerin adayları ve bağımsız adaylar:
Madde 16 - Siyasi partiler anlaşarak müşterek liste halinde aday göstere-
mezler.
Siyasi partilere kayıtlı olmayan kimselerin, herhangi bir siyasi parti ta-
rafından aday gösterilmeleri, kendilerinin yazılı muvafakatlarına bağlıdır.
Bir kimse aynı zamanda değişik siyasi partiden veya aynı partiden aynı se-
çim için birden fazla seçim çevresinden aday olamaz, aday gösterilemez ve seçi-
lemez.
Bağımsız adaylar da,aynı seçim için birden fazla seçim çevresinde aday ola-
maz ve seçilemez.
Kurullarda görevli hakimlerin durumu:
Madde 17 - Yüksek Seçim Kurulu ve il seçim kurulu başkan ve üyeleri ile il-
çe seçim kurulu başkanları, bu görevlerinden ancak adaylıklarını koymaları ha-
linde çekilebilirler. Adaylığı tercih edenler, bu tercih haklarını genel ve ara
seçimlerin başlangıcından bir ay önce, seçimin yenilenmesine karar verilmesi
halinde yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde kullanabilir-
ler.
Adaylığı tercih edenler, 18 ve 19 uncu maddelerde, memurlar hakkında konu-
lan kayıtlara tabi olurlar.
İl ve ilçe seçim kurullarında görevlendirilen hakimlerin görevli bulunduk-
ları seçim çevrelerinde, eşleri ve ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) kan
ve sıhri hısımları adaylıklarını koydukları veya aday gösterildikleri takdirde,
bu hakimler seçim kurullarındaki görevlerinden çekilmek ve durumu derhal yetki-
li merciine bildirmek zorundadırlar.
Yüksek Seçim Kurulu Başkanı ve üyeleri, eşleri ve ikinci dereceye kadar
(bu derece dahil) kan ve sıhri hısımları hakkındaki işlemlerde kurul toplantı-
larına katılamazlar.
Kamu görevlileri, siyasi parti yöneticileri ve Türk Silahlı Kuvvetleri
mensuplarının adaylığı (1)
Madde 18- (Değişik: 27/10/1995 - 4125/10 md.)
Hakimler ve Savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yüksek öğretim
kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu, Radyo Televizyon Üst
Kurulu üyeleri, kamu kurumu ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri
ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlile-
ri, aday olmak isteyen belediye başkanları ve subaylar ile astsubaylar, aday
olmak isteyen siyasi partilerin il ve ilçe yönetim kurulu başkan ve üyeleri
ile belediye meclisi üyeleri, il genel meclisi üyeleri, genel ve ara seçimle-
rin başlangıcından bir ay önce seçimin yenilenmesine karar verilmesi halinde
yenileme kararının ilanından başlayarak yedi gün içinde görevlerinden ayrılma
isteğinde bulunmadıkça adaylıklarını koyamazlar ve aday gösterilemezler.
Görevden ayrılmaya ilişkin hükümler:
Madde 19 - 18 inci madde kapsamına girenlerin ayrılma istekleri en yakın
amire verilecek bir dilekçeyle yapılır. Dilekçedeki imzanın sahibine ait olduğu,
amir tarafından onanır ve doğruca bağlı bulunduğu bakanlığa veya kuruma derhal
gönderilir. Dilekçe sahibine, dilekçenin alındığına dair bir belge ve mertebe-
ler silsilesiyle amirlere de bilgi verilir. Aynı esaslar dairesinde telgrafla
da müracaat yapılabilir.
Dilekçenin bakanlığa veya kuruma geldiği tarihten itibaren, en geç on gün
içinde ayrılma isteğinin kabul edildiği dilekçe sahibine ve amirlerine tebliğ
olunur.
Subay ve astsubayların savaş ve seferberlik hallerindeki ayrılma istekleri
hariç olmak üzere, ayrılma hakkını kazanmış olanların, ayrılma istekleri redde-
dilemez. 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunun 2 nci maddesinin yedinci fıkrası hük-
mü saklıdır. Ayrılma istekleri kabul edilen subay ve astsubaylardan milletveki-
li seçilmemiş olanlar sonradan bu isteklerinden vazgeçemezler ve silahlı kuvvet-
lerine dönemezler.
Ayrılma hakkını kazanmamış olduklarından dolayı, ayrılma istekleri reddedi-
|
