T.C.
TRAKYA ÜNİVERSİTESİ
FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ
TARİH BÖLÜMÜ
18. YÜZYIL OSMANLI-RUS İLİŞKİLERİ
LİSANS TEZİ
TEZİ HAZIRLAYAN
MEHMET KARASAKAL
TEZ DANIŞMANI
YRD. DOÇ. DR. NİLÜFER BAYATLI
EDİRNE
2002
İÇİNDEKİLER
FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ 1
İÇİNDEKİLER 1
GİRİŞ 4
A-Rusya’nın Gelişmesi Coğrafi Konumu Ve Sınırlar 4
B-XVIII. ASRA DOĞRU OSMANLI İMPARATORLUĞU 5
C-Osmanlı-Rus İlişkilerinin Başlaması Ve Gelişmesi 7
D-I.Petro Ve Osmanlı İmparatorluğu 9
I.BÖLÜM 10
A-Tahta Geçişi Ve İlk İcraatları 10
B-Karlofça'dan Sonra Osmanlı İmparatorluğu 11
III.BÖLÜM 22
A- Çar Petro ve Tarih Sahnesine Çıkışı 22
C-Rusya’da Petro’nun Yenilikleri 24
D-Petro’nun Ölümü ve Rus Tarihindeki Rolü 25
E- Petro’nun Vasiyetnamesi 25
F – Petro’ nun halefleri 26
B- Rus Ordusunun Kırım’ ı İstilası 28
2. Savaşın Gelişimi Ve Bitişi 29
D. Lehistan Meselesi 31
E- I. Mahmud’un Ölümü ve Şahsiyeti 33
a)Kartal Savaşı 37
C. III. Mustafa’nın Ölümü Ve Şahsiyeti 42
B-Küçük Kaynarca Antlaşması 44
C-Aynalı Kavak Tenkihnamesi 45
D-Kırım‘ın İlhakı 46
E-I. Abdülhamid ‘in Ölümü Ve Şahsiyeti 48
VII.BÖLÜM 49
III.SELİM DÖNEMİ 49
A-Tahta Geçişi Ve İlk İcraatları 49
B-OSMANLI-RUS SAVAŞLARI 50
E-III.Selim’in Ölümü Ve Şahsiyeti 58
EKLER 70
ÖNSÖZ
Tarihi olayları incelemede iki devlet arası münasebetler her zaman ilgimi çekmiştir. Bu nedenle daha severek işleyebileceğim iki devlet ilişkileri Genel anlamda tezimin ana konusu olarak belirlenmiştir. Büyük bir imparatorluk olan Osmanlı Devleti ve en yoğun olarak ilişkide bulunduğu Rusya Devleti’nin münasebeti değerli danışman hocamın da rızasıyla bitirme tezimin konusu olmuştur. Ancak,iki ülkenin uzun siyasi geçmişi nedeniyle ben bu iki büyük devletin XVIII.yy.’ı acizane anlatmaya çalıştım.
Konuları anlatırken başta Akdes Nimet Kurat, Süleyman Kocabaş ve Mehmed Saray gibi Osmanlı-Rus ilişkilerinde müstesna eserler yazmış olan hocalarımın haricinde 30’un üzerinde eserden yararlandım. Gerek arşivlerin lisans öğrencilerine kapalı olması, gerek kütüphanelerden kitap çıkarılamaması bazı olmaması gerek durumlar neticesinde pek orijinal bir çalışma yapamadığımı üzülerek ifade etmek istiyorum. Ancak,mevcut kaynakları en iyi şekilde tetkik ve tasnif ederek bu açığımı kapatmaya,sunumu en iyi şekilde tamamlamaya çalıştım.
Çalışmalarım esnasında birikimlerini ve yardımlarını hiçbir şekilde benden esirgemeyen ve yönlendirmeleriyle çalışmalarımı takip eden,ayrıca örnek bir insan olan çok değerli hocama Yrd..Doç. Dr. Nilüfer BAYATLI’ya sonsuz teşekkürlerimi bir borç biliyorum. Ayrıca “Metod” konusunda bilgilerinden istifade ettiğim, bilimsellik açısından çalışmama öğretileriyle katkıda bulunan sayın hocam Prof. Dr. İlker ALP’e, ayrıca tezimi bilgisayarda yazımı sırasında önemli katkıları olan arkadaşım Yüksel ÖZDEMİR’e ve öğrenimim boyunca çok yardımını gördüğüm Araştırma Görevlisi Cengiz FEDAKAR’a,bu seviyeye gelmemde katkısı olan bütün hocalarıma ve bölümün çalışanlarına da ayrıca teşekkür ediyorum ve saygılarımı sunuyorum.
EDİRNE 2002 Mehmet KARASAKAL
GİRİŞ A-Rusya’nın Gelişmesi Coğrafi Konumu Ve Sınırlar
Rusya’nın doğuda Sibir, Astırhan ve bilhassa Kaşan hanlıklarının yıkılmasıyla doğuya, bomboş Sibirya’ya doğru yayılışını önleyecek bir unsur kalmamıştır. Güneyi Kırım Hanlığı Kafkasya’yı Osmanlı ve İran ,batıyı Polonya ,kuzey-batıyı İsveç kapatılıyordu. Nitekim , bu engeller dolayısıyla XVII.asır içinde ciddi bir ilerleyiş ancak doğuya doğru oldu.
Büyük Petro,1725’e kadar İsveç aleyhinde topraklar kazanarak Baltık Denizi’ne çıktı. 1721’de Estonya,Litvanya,Güney Korelya,Rusya’ya geçti.Büyük Petro ,sınırlarını Baltık ve Pasifik’e (Büyük Okyanus) kadar genişletmiştir. Sırada Karadeniz vardı. Ancak Osmanlı engelini bir türlü aşamadı.1
Büyük Petro ile Büyük (II) Katerina arasındaki dönemde (1725-1762) durgunluk vardı. II Katerina döneminde Polonya Krallığı aleyhine genişleyen Rusya ,üç aşama sonundaki bölüşün sonunda büyük Polonya Devletini tamamen ortadan kaldırdı. Böylece, Rusya –Almanya-Osmanlı burun buruna gelmiş ,aradaki stratejik bölge yok olmuştu.
1783’de Kırım Hanlığı Rusya’ya ilhak edildi. Bütün Ukrayna,Kırım,Azar Denizi’nin doğusu Rusya’nın eline geçti. Karadeniz deki Osmanlı tekeli sona erdi. Azak Denizi’nin tamamı ile Kırım’dan batıya doğru Dinyester’e kadar olan Karadeniz’in kuzeybatı sahiline Rusya yerleşti.
Daha sonra Kafkasya’nın ve Batı Türkistan’ın tamamı fethedildi. Çin’den bazı belgeleri aldılar ve sınırlarını maksimum seviyeye ulaştırdılar.2
1750’de Polonya ve Prusya hariç Avrupa’nın en geride büyük devleti iken 1771’de Osmanlı’yı kesin şekilde mağlup etmesi ,Kırım’ı işgali , Polonya’da üstünlük kazanması üzerine birden yükseldi. Fransa ve İngiltere’den sonra Dünyanın 3.devleti oldu ve Osmanlı’yı 4.’lüğe düşürdü.
Bu sıralama I. Dünya Savaşından sonra sırasıyla İngiltere ,Amerika ,Fransa Almanya, Japonya, Rusya, İtalya, Çin şeklinde olmuştur.
II. Dünya Savaşından sonra ise Rusya ABD’den sonra Dünyanın 2.ehemmiyetli devleti haline geldi. Aslında günümüzde de öyledir.1750’li yıllarda Rusya’nın başşehri Petersburg, yüzölçümü:16517185 kilometre kare, nüfusu: 15000000,büyük şehirleri Moskova 120000, Petersburg 100000 nüfuslu idi3.
|
